Gebelikte Progestron Kullanımı

Progesteron öncelikle korpus luteum tarafından üretilen steroid yapıda bir hormondur. Gebelik oluşması durumunda ise progesteronun esas işlevi, plasentanın progesteron üretimini devralacağı 7-9. gestasyonel haftaya kadar, gebeliğin idamesidir. İlerleyen haftalardaki görevi tam olarak açığa çıkarılamasa da, uterin sessizliğin korunmasına muhtemelen stimulatör prostaglandin sentezini kısıtlayarak ve iyon kanalları, oksitosin, prostaglandin reseptör sentezi ve myometriumda kontraksiyonla ilişkili protein genlerin ekspresyonlarını inhibe ederek katkıda bulunur (1,2).

Düşük Tehdidi

Düşük tehdidi ile başvuran hastalarda progesteron kullanımının gebelik kayıp oranlarını üzerine etkisi tartışmalıdır. Literatürdeki bu konuya yönelik yapılan birçok çalışma yöntemleri açısından uygun değildir. 2011 yılında yayınlanan, 4 randomize çalışmaya dahil edilen 421 hastanın verilerinin incelendiği bir meta-analizde, progesteron kullanan gebelerde spontan abortus oranı hiç ilaç kullanmayan veya plasebo kullanan hastalara göre anlamlı derecede düşük bulunmuştur (%14 vs. %26 ; rölatif risk 0.53; 95% CI 0.35 to 0.79) (3). Ancak bu fark, 2118 kadının dahil edildiği bir başka meta-analizde saptanmamıştır (4). Mevcut literatür bulguları, düşük tehdidi endikasyonuyla progesteron kullanımını destekleyecek veya kısıtlayacak bir öneri yapmak için yeterli değildir.

Açıklanamayan Tekrarlayan Gebelik Kaybı

Benzer çelişkiler bu gruptaki hastaların yönetimleri içinde geçerlidir. Açıklanamayan tekrarlayan gebelik kaybı öyküsü olan hasta popülasyonunda kullanılan progesteronun gebelik kaybı üzerine gösterilmiş olan belirgin faydaları sonrasında, bu hasta grubunda ampirik olarak doğal mikronize progesteronun vajinal yolla 200 mg/gün veya oral yolla 200-300 mg/gün kullanılması, veya progesteronun jel formunun vajinal olarak 90 mg/gün dozlarında kullanımı bazı gruplar tarafından önerilmektedir (4,5). Yine de açıklanamayan tekrarlayan gebelik kaybı olan hastalarda rutin kullanımı önermek için geniş randomize çalışmalara ihtiyaç vardır. Tamamlanması beklenen PROMISE çalışması sonrasında daha güvenilir verilerin elde edilmesi beklenmektedir.

In Vitro Fertilizasyon ve Luteal Faz Defekti

Stimule IVF siklusları neredeyse tüm hastalarda defektif luteal faz ile ilişkilidir (6). Oosit aspirasyonu esnasında oositi çevreleyen ve muhtemelen korpus luteum oluşumuna katkıda bulunacak hücrelerin de çıkarılması bu durumun sebebi olabilir. Günde 2 kez oral yolla alınacak 200 mg’lık mikronize progesteron veya yine günde 2-3 kez intramuskuler veya vajinal supozituvar olarak alınacak 200 mg’lık progesteron bu endikasyonla sıklıkla kullanılmaktadır (7). 2011 yılında yayınlanmış kapsamlı bir derlemede progesteron luteal faz desteği için en iyi seçenek olarak belirtilmekte ve sentetik progesteron ile sonuçların daha iyi olduğu bildirilmektedir (8). Tedaviye sıklıkla oosit toplanması ile birlikte başlanılır ve ilk trimester sonlarına kadar kullanım devam eder.

Stimule IVF siklusu haricindeki hasta grubunda ise luteal faz defekti tanısı oldukça tartışmalıdır ve standart hale getirilememiştir. Günümüzde luteal faz defektinde (IVF siklusları hariç) progesteron kullanımına yönelik geçerli öneri oluşturabilecek veri yoktur (5).

Erken Doğumun Önlenmesinde Progesteron

Günümüzde progesteron takviyesi ile erken doğum oranlarının düştüğüne yönelik yüksek kalitede bulgu olan 2 hasta grubu bulunmaktadır. Bunlar ‘öyküsünde spontan tekil pretem doğum’ olan ve ‘rutin ultrason muayenesinde kısa serviks’ saptanan olgulardır (9).

36 çalışmanın dahil edildiği bir meta-analizde, öyküsünde spontan preterm doğum olan hastalarda verilen progesteron desteği incelenmiş ve aynı özellikte olan ancak plasebo alan veya hiç tedavi almayan hasta grubuna göre istatiksel olarak anlamlı derecede az < 34 hafta doğum, < 37 hafta doğum, neonatal ölüm, yenidoğan ventilasyon ihtiyacı ve nekrotizan enterokolit olduğu görülmüştür (10).

Öyküsünde spontan preterm doğum olmayan ancak yapılan ultrasonografide kısa serviks (<25 mm) saptanan hasta grubunun verileri incelendiğinde, özellikle vajinal yolla uygulanan progesteron ile anlamlı derecede az < 28 hafta doğum, < 33 hafta doğum, < 35 hafta doğum, respiratuvar distres sendromu, kompozit neonatal morbidite ve mortalite, doğum ağırlığı < 1500 gr fetus, yenidoğan yoğun bakım ve ventilasyon ihtiyacı olduğu görülmektedir (11).

Çoğul gebeliği, preterm prematür membran rüptürü olan ve preterm eylem sonrasında doğum yapmayan hasta grubunda ise progesteron takviyesinin herhangi bir etkinliği gösterilmemiştir (12).

Referanslar